Wat zijn Omega 3-SPM’s en waar zijn ze goed voor?

Wat zijn SPM’s?

De afkorting SPM staat voor Specialized Pro-resolving Mediator. Vrij vertaald is dat in het Nederlands: ‘gespecialiseerde mediator die herstel bevordert’. Om het leesbaar te houden, wordt het door iedereen SPM genoemd.

SPM’s zijn natuurlijke, lichaamseigen stoffen. Ons lichaam maakt het zelf, maar heeft daarvoor wel bouwstenen nodig. Dat zijn vaak Omega 3-vetzuren (zoals EPA en DHA), maar ook uit Omega 6-vetzuren (zoals arachidonzuur) kunnen SPM’s gemaakt worden.

Welke soorten SPM’s zijn er?

Er zijn verschillende soorten SPM’s. Uit Omega 3-vetzuren worden vooral resolvinen, protectinen en maresinen gemaakt. Deze SPM’s kunnen ontstekingen remmen, de resten van dode cellen opruimen en beschadigd weefsel helpen herstellen. Ze beïnvloeden immuunreacties, maar zonder daarbij het afweersysteem uit te schakelen. Ook kunnen ze zenuwcellen beschermen en bijdragen aan het verlichten van pijnprikkels.

Uit Omega 6-vetzuren ontstaan andere SPM’s dan uit Omega 3-vetzuren. Bij Omega 6-vetzuren zijn het voornamelijk lipoxinen. Deze kunnen een ‘knop omzetten’ bij leukotriënen, dat zijn stoffen die betrokken zijn bij ontstekingen. SPM’s uit Omega 6-vetzuren zijn dus óók gunstig voor de gezondheid.

Een belangrijk verschil met betrekking tot deze twee varianten is wel dat onze voeding ruim voldoende Omega 6-vetzuren bevat, terwijl de inname van Omega 3-vetzuren bij veel mensen achterblijft. Daardoor zijn Omega 6-SPM’s goed vertegenwoordigd, en de aanmaak van Omega 3-SPM’s is een belangrijk punt van aandacht. Er wordt de laatste jaren dan ook steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. En er komen steeds meer voedingssupplementen met Omega 3-SPM’s, om de tekorten aan te vullen.

Er zijn inmiddels wel 43 verschillende SPM’s ontdekt (volgens een bron [1] in oktober 2025; maar dit is natuurlijk nog in ontwikkeling).

Hoe ontstaan SPM’s uit Omega 3-vetzuren?

SPM’s kunnen dus worden gemaakt uit Omega 3-vetzuren en ook uit Omega 6-vetzuren. Dat zijn allebei vetzuren die ‘meervoudig onverzadigd’ zijn (PUFA’s). In de structuurformule betekent dat dat er minimaal twee keer een dubbele binding bestaat tussen koolstofatomen, wat voor een ‘knik’ zorgt in de keten.

Bekende voorbeelden hiervan zijn EPA, DHA, DPA en arachidonzuur. Het proces waarbij SPM’s ontstaan, verloopt in meerdere stappen en is anders dan de (bekendere) activiteit bij ontstekingen, ook al zijn er voor een deel dezelfde eiwitten bij betrokken:

1. Meervoudig onverzadigde vetzuren in celmembranen
   Bij een ontsteking komen EPA, DHA, DPA en arachidonzuur vrij uit de membranen van cellen.
2. Enzymatische omzetting
   Speciale eiwitten veranderen deze vrijgekomen vetzuren. Dat doen vooral lipoxygenasen (5-LOX, 12-LOX, 15-LOX) en soms een bijzondere vorm van cyclo-oxygenase (COX-2). Deze eiwitten zijn enzymen: ze brengen gericht chemische veranderingen aan. Ze plaatsen zuurstofhoudende groepen, zoals hydroperoxide of epoxide, in de koolstofketen van het vetzuur. Daarna volgen hydrolyse en verdere veranderingen, waardoor verbindingen ontstaan met meerdere OH-groepen (hydroxylgroepen). Dit zijn biologisch actieve moleculen: de SPM’s.

Belangrijk verschil met klassieke COX-2 producten

Bij normale COX-2 activiteit ontstaan prostaglandinen die de ontsteking versterken. Dat is een proces waar de situatie door verergert. Maar bij SPM’s gaat het om een ander pad: LOX-enzymen (en soms acetyl-COX-2) zorgen voor een verandering van pro-ontsteking naar pro-resolving. Dit is een soort omschakelmechanisme met een andere, positievere uitkomst.

SPM’s zijn dus geen simpele COX-2 producten, maar ontstaan via een bijzonder proces waarbij Omega 3-vetzuren omgezet worden in moleculen die de ontsteking beëindigen en herstel stimuleren. Zonder voldoende Omega 3-bouwstenen en goed werkende enzymen kan dit proces niet optimaal verlopen. Daarom is het zo belangrijk dat we genoeg Omega 3 gebruiken.

Waar komen SPM’s voor?

SPM’s komen voor in verschillende weefsels in het hele lichaam, zoals de hersenen, vetweefsel, placenta, lymfeklieren en milt. De hoogste concentraties zijn gemeten in de hersenen. SPM’s zitten ook in lichaamsvloeistoffen, zoals het vocht in uitgeademde lucht, gewrichtsvloeistof, bloed, urine, hersenvocht, moedermelk en sputum. Vooral moedermelk, serum en het vocht in uitgeademde lucht bevatten veel SPM’s.

Opvallend is dat de hoeveelheid SPM’s in het bloedserum stijgt tijdens een acute ontstekingsreactie. Dat laat al duidelijk zien dat ze een actieve rol spelen bij het oplossen van die ontstekingen.

Waar zijn SPM’s uit Omega 3-vetzuren goed voor?

Ze helpen om ontstekingen te remmen, maar ook om actief de ‘rommel’ op te ruimen. Daardoor kan het lichaam weer in balans komen en weefsels herstellen. SPM’s stoppen schadelijke ontstekingsreacties zonder het afweersysteem uit te schakelen. Zo spelen ze een belangrijke rol bij gezondheid, herstel en bescherming tegen chronische klachten.

Gezien het bovenstaande – de interessante vorm van SPM’s en alle plekken in het lichaam waar SPM’s voorkomen – kan het niet anders dan dat SPM’s een toepassing kennen in heel veel ziekteprocessen. Goed om te onthouden: SPM’s zijn geen medicijnen, maar lichaamseigen herstelstoffen.

Allereerst zijn er natuurlijk mogelijkheden bij ontstekingsziekten, aangezien SPM’s ontstekingen kunnen omkeren. Maar ook bij het metabool syndroom en bij pijn zijn SPM’s positief in te zetten. De lijst van alle mogelijkheden en studies is lang, daarom houden we het nu op de best onderbouwde en meest bekende toepassingen.

Wil je voor een bepaalde situatie weten of SPM’s kunnen helpen? Je mag altijd een mailtje sturen naar de redactie, dan zoeken we het voor je uit.

SPM’s bij chronische ontstekingen & auto-immuunziekten

Bij auto-immuunziekten blijven ontstekingen doorgaan, zonder goede aanleiding. Ook bij andere langdurige (chronische) ontstekingen lijkt het lichaam soms het ‘stop-signaal’ kwijt te zijn.

SPM’s kunnen in zo’n situatie helpen om het ontstekingsproces netjes af te sluiten. Oftewel: om het lichaam te helpen dat ‘stop-signaal’ weer te verstaan. Zonder dat daarbij de afweer van het lichaam wordt uitgeschakeld. SPM’s stimuleren het opruimen van de cellen die bij de ontsteking betrokken zijn en bevorderen het herstel van de beschadigde weefsels.

Voorbeelden van aandoeningen waarbij de invloed van SPM’s onderzocht is [2]:

• Reumatoïde artritis (RA)
• Systemische Lupus Erythematodes (SLE)
• Syndroom van Sjögren
• Systemische sclerose

De bovengenoemde resultaten zijn gevonden op basis van pre-klinische studies, die beschreven worden in bron [2]. Momenteel wordt op basis van de resultaten aangenomen dat verlaagde hoeveelheden SPM’s in het lichaam kunnen bijdragen aan het voortbestaan van chronische ontstekingen. Het verhogen van de SPM’s in het lichaam door een hogere inname van Omega 3-vetzuren of van SPM’s zelf (of hun voorlopers) wordt gezien als veelbelovende lichaamseigen oplossing.

SPM’s bij het metabool syndroom

Overgewicht is een groeiend probleem in onze maatschappij. Het gaat samen met een chronische, laaggradige ontsteking, waardoor serieuze aandoeningen kunnen ontstaan, zoals diabetes, leververvetting en atherosclerose. Dit allemaal samen wordt het metabool syndroom genoemd.

Bij mensen met ernstig overgewicht (obesitas) worden minder SPM’s aangemaakt. Bij mensen met obesitas is gemeten dat bijvoorbeeld RvE1 en Mar1 verlaagd zijn, net als sommige voorlopers van deze SPM’s [3]. Daardoor verergert de laaggradige ontsteking.

Door wetenschappers wordt gedacht dat een grote vetmassa in het lichaam de aanmaak van SPM’s afremt [3]. Door aan te vullen met SPM’s worden ontstekingen in het vetweefsel verminderd en de vetstofwisseling wordt verbeterd [3]. Ook verbetert de insulinegevoeligheid [3], wat goed nieuws is voor mensen met diabetes type II. Verder wordt de leverfunctie door SPM’s ondersteund [3].

SPM’s bij pijn

Bij veel aandoeningen hebben mensen last van pijn. Ook hierbij kunnen SPM’s helpen. Het meeste onderzoek naar SPM’s bij pijn is uitgevoerd in diermodellen, meestal bij muizen. Dat betekent niet dat de resultaten onbelangrijk zijn, maar wel dat ze voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden.

Neuropathische pijn ontstaat door beschadiging van zenuwen en kan zich uiten als brandende pijn, overgevoeligheid of tintelingen. Onderzoek laat zien dat SPM’s het lichaam ondersteunen bij het afremmen van ontstekingsprocessen rond zenuwen en helpen het zenuwstelsel uit de overgevoelige stand te komen.

Opvallend is dat het effect van SPM’s bij neuropathische pijn sterk afhankelijk is van het moment van toediening: wanneer SPM’s vroeg worden ingezet, bijvoorbeeld rondom een operatie of bij zenuwbeschadiging, kan langdurige pijn zelfs worden voorkomen, terwijl latere inzet vaak slechts tijdelijke verlichting geeft.

Ontstekingspijn ontstaat wanneer het afweersysteem wordt geactiveerd door letsel of infectie. SPM’s kunnen deze vorm van pijn op meerdere manieren afremmen. In een studie met muizen bleek dat twee verschillende resolvinen, RvE1 en RvD1, bij een 10.000 keer lagere dosis hetzelfde pijnstillende effect bereikten als EPA en DHA [4].

SPM’s voor de hersenen

In de hersenen komen van nature hoge concentraties SPM’s voor. Er is steeds meer onderzoek naar de rol van SPM’s bij de bescherming van zenuwcellen, neuro-inflammatie en herstel na schade aan zenuwen. Zo kan bijvoorbeeld NPD1 zenuwcellen in de retina beschermen tegen oxidatieve stress [2].

Onderzoek met SPM’s bij mensen

Er is een klinische studie met mensen bekend [5], waarbij een speciaal gezuiverd extract uit zeevisolie werd gegeven aan 44 personen met chronische pijn. De deelnemers kregen vier weken lang een supplement met 17-HDHA en 18-HEPE. Dat zijn directe voorlopers van SPM’s.

De deelnemers rapporteerden na afloop minder pijn, minder hinder van pijn in het dagelijks leven en een betere kwaliteit van leven, betere slaap en positievere stemming. Opvallend is dat deze verbeteringen optraden zonder duidelijke veranderingen in klassieke ontstekingswaarden in het bloed, wat suggereert dat SPM-routes anders werken dan gewone pijnstillers of ontstekingsremmers.

De vele dierstudies laten zien wat SPM’s biologisch kunnen doen; deze studie met mensen vormt een voorzichtige stap om te onderzoeken of het ondersteunen van dit natuurlijke herstelmechanisme ook bij mensen zinvol kan zijn. De eerste indruk is positief.

Waar zitten SPM’s in?

De stoffen die in voedingssupplementen zitten, zoals 17-HDHA en 18-HEPE, zijn voorlopers van SPM’s. Dat betekent dat ze zelf nog geen actieve stoffen zijn, maar dat het lichaam ze direct kan gebruiken om effectieve SPM’s te maken. Dat is dan al een stap verder dan de originele Omega 3-vetzuren.

Zodra de enzymen de voorlopers omzetten, ontstaan meteen de actieve SPM’s die ontstekingen kunnen remmen, celresten opruimen en herstel van weefsel bevorderen.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de efficiëntie van dit proces kan verschillen, vooral bij ziektes of langdurige ontstekingen. Bij sommige aandoeningen werken de enzymen mogelijk minder goed, waardoor niet alle voorlopers worden omgezet in actieve SPM’s. Toch is het innemen van de voorlopers nuttig: ze verhogen de beschikbaarheid van de bouwstenen die het lichaam nodig heeft om, waar mogelijk, de productie van lichaamseigen SPM’s te stimuleren en het herstelproces te ondersteunen.

Bijwerkingen van SPM’s

Over het algemeen worden SPM’s goed verdragen, omdat het lichaamseigen stoffen zijn die het lichaam zelf produceert om ontstekingen op te lossen. Dit maakt ze anders dan medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken of ontstekingen actief (blijven) remmen, zoals NSAID’s.

Preklinische en vroege klinische studies laten zien dat SPM’s goed worden verdragen, ook bij hogere doseringen van hun voorlopers [5].

Net als bij elk supplement kunnen sommige mensen lichte reacties ervaren, bijvoorbeeld een gevoelige maag of mild maag-darmongemak, vooral bij visoliehoudende producten.

Zoals altijd is het verstandig om bij twijfel of bestaande gezondheidsklachten een arts of specialist te raadplegen.

Wat is het voordeel van het innemen van SPM’s in plaats van Omega 3?

Het voordeel van het innemen van SPM’s (of SPM-voorlopers) ten opzichte van alleen Omega 3-vetzuren is dat je het lichaam direct de bouwstenen of zelfs kant-en-klare stoffen geeft die actief betrokken zijn bij het oplossen van ontstekingen.

Er is ook bij het innemen van de voorlopers van SPM’s een snellere beschikbaarheid van actieve stoffen: Omega 3-vetzuren moeten eerst in het lichaam worden omgezet in SPM’s via enzymen. Door de directe voorlopers van SPM’s in te nemen, kan het lichaam sneller en efficiënter deze processen starten.

Wanneer de enzymen door een chronische ziekte minder goed werken, worden er minder SPM’s gemaakt. Het helpt dan om de hoeveelheid bouwstenen op orde te houden, en als het een directe voorloper van SPM’s is dan maak je het zo gemakkelijk mogelijk voor het lichaam om de SPM’s weer aan te maken.

Supplementen met gestandaardiseerde SPM’s (of hun voorlopers) kunnen een betrouwbare hoeveelheid actieve stof leveren, terwijl de omzetting van gewone Omega 3-vetzuren naar SPM’s uit bijvoorbeeld gewone visproducten sterk kan verschillen tussen mensen en per situatie. Ook zijn er dierstudies waaruit bleek dat SPM’s in een veel lagere dosering al effectief zijn bij pijn dan Omega 3-vetzuren [4]. Dat laat zien dat het zin heeft om de stappen in het proces over te slaan door de direct bruikbare stof te gebruiken.

Omega 3 is dus de basis, maar SPM’s of hun voorlopers geven het lichaam een directe boost om ontstekingen op te lossen en herstel te bevorderen, vooral in situaties waar het lichaam zelf minder efficiënt SPM’s aanmaakt.

Wat weten we al en wat nog niet?

Er is dus veel bewijs voor de positieve werking van SPM’s bij allerlei processen. Dat blijkt vooral uit studies met dieren en celstudies. Studies met mensen zijn nog in opkomst.

SPM-supplementen bevatten vaak voorlopers, geen actieve SPM’s. Het lichaam kan deze omzetten naar SPM’s na inname. Deze producten zijn erg in opkomst en veel mensen gebruiken inmiddels producten met Omega 3-SPM’s om hun gezondheid (al dan niet preventief) te ondersteunen.